SİNEKLERİN TANRISI

Yazar Adı: William Golding

Basım Yılı: 2001

Yayınevi: Türkiye İş Bankası

Sayfa Sayısı: 261

   William Golding’in 1983 yılında Nobel Edebiyat Ödülü alan, filmi de çekilen modern klasiklerdendir. Golding 2. Dünya savaşından önce ve sonra öğretmen olarak çalışmıştır. Savaş sırasında da Normandiya Çıkartmasında subay olarak görev yapmıştır.

   Sineklerin Tanrısı, ıssız bir adada kalan çocukların serüvenini anlatan, küçükler için yazılmış bir roman gibidir. Çevirisini yapan Mina Urgan “roman demek yersizdir çünkü bu kitap bir roman değil bir alegoridir. Yani simgesel anlamları olan bir öyküdür.” der.

  Savaş zamanında, çocukları korumak için uzakta bir yere gönderirler. Fakat çocukları götüren uçak düşer, çocuklar ıssız bir adada mahzur kalırlar. Başlıca 4 çocuk vardır. Kitapta, çocukların adaya uyum sağlamaları ve birbirleri ile olan iletişimleri anlatılır.

 “Oynamak hoştu ve yaşamları öylesine dopdoluydu ki, umuda gerek duymuyorlar, umudun ne olduğunu unutuyorlardı, o sırada.”say:35

   Ralph, umudu olan, güçlü, güzel ve zekidir. Domuzcuk, kitap boyunca gerçek adının ne olduğunu öğrenemeyiz, şişman, kör denecek kadar miyoptur. Bundan dolayı diğerlerinden ayrılır. Çok zekidir, aklın ve sağduyunun sesidir. Çocukların durumunun korkunçluğunu gerçekçi bir gözle görür. Simon, daha barışçıl ve insaflı bir çocuktur. Jack, doğuştan lider havası olan, kendinden başkasını hor gören, zorbaca baskıya inanan, küçük bir faşisttir.

  Burası bir adadır. Kimse çocukların burada olduklarını bilmemektedir. Bir çaresini bulmaları için örgütlenmeleri gerekir. Domuzcuk’un önerisi üzerine Ralph, bir deniz kabuğunu boru gibi öttürerek çocukları toplantıya çağırır. Bunu elinde tutana söz hakkı verilir yani düşünce özgürlüğünün bir simgesi olur. İdeal bir lider özellikte olan Ralph’i oy birliğiyle lider seçerler. Bu karara Jack karşı çıkar. Aralarında rekabet ve iktidarı ele geçirme savaşı başlar. İlk toplantılarında önemli kararlar alınır. Gene Domuzcuk’un önerisiyle barınaklar yapılır, açıktan geçen gemilere işaret vermek üzere dağın tepesine ateş yakılır. Ateş kurtuluşun ve umudun sembolüdür. Simon ve Ralph barınak yapmak için uğraşır, Jack et yiyebilmek için ava çıkar. Avcıların lideri olur. Farkında olmadığı halde gerçek amacı bir canlının kanını dökmektir. Ona hizmet etmedikleri sadece meyve yeyip oyun oynadıkları, geceleri korkudan ağladıkları için 6-7 yaşındaki küçükleri yaşamaları gereksiz yaratıklar olarak sayar..

    Domuzcuk Jack’e beni Domuzcuk olarak çağırmasınlar der. Jack arkadaşlarına onu Domuzcuk olarak tanıtır. İlk güvensizlik ortamı bu noktada oluşur. Günümüz dünyasında da “akran zorbalığı” kavramı bunu devam ettirir.

    Jack’in zorbalığı öylesine korkunç boyutlara varır ki Sineklerin Tanrısı egemen olmuş gibidir. Mina Urgan bu durumu faşistlerin aydınlık kafalara duydukları kinin belirtisi olarak ifade eder. Fakat Simon’un akıl yolundan hiç şaşmayan mistikliği, Domuzcuk’un ölmeden önce kabileye meydan okurcasına uygarlığı savunması, karanlık güçlere karşı sonuna kadar direnen Ralph’in yiğitliği, bize kötülüğü yenmenin yolları olduğunu anlatır.

  Ralph, mantığı temsil ederken Jack,vahşi dürtüleri temsil etmektedir. Mantık mı, vahşi dürtüler mi? Demokrasi mi, Diktatörlük mü? Hangisi kazanır.

   Başlangıçta bir cennet olan bu ada bir yangın yerine döner. 6-12 yaş arasındaki çocuklar, uygar dünyanın baskısından kurtulunca nasıl böylesine vahşileşebilir, kan dökecek kadar acımasız olabilir. Kitapta, çocukların bir melek olmadığını onlarından insan olduğunu görüyoruz. Bu yüzden aileler ve eğitim kurumları iyiliği geliştirmeyi öğretirler. Uygarlığın amacıda budur. Keyifli okumalar…

Sevgili Arkadaşlar
Felsefe okumalarıma ara verip,modern klasikler dizisine başlıyorum.Haftaya "Sineklerin Tanrısında" buluşmak üzere...

CAHİL HOCA

Yazar Adı: Jacques Ranciere

Basım Yılı: 2014

Yayınevi: Metis

Sayfa Sayısı: 137

   “Bütün insanların zekası eşittir” diyen Cahil Hoca, 1830’larda Hollanda ve Fransa’da skandal yaratan Joseph Jacotot’un hikayesini anlatır. Hocanın meziyeti cehaletidir.

  Jacotot insanın bilmediğini de öğrenebileceğini kanıtladı. Öğrenciler Fransızca konuşmayı ve yazmayı kendisinin yardımı olmaksızın öğrenmişlerdi, olgu buydu. Her türlü akıl yürütmenin olgulardan yola çıkması, onlara teslim olması gerektiğini düşünürdü. Yürüyerek, hareketi kanıtlayan Descartes.

   Öğrencileri bilgiye boğmamak, papağan gibi tekrarlatmamak gerektiğini biliyordu. Bu tekrar bir tek yetilerini geliştiriyordu. Hafıza. Günümüz sınav sistemi de ezber ve hafıza üzerinedir.Halkı aptallaştıran asıl unsur öğrenimsizlik değil zekasının aşağı olduğuna duyduğu inançtır., der yazar. İnsan daha az zeki olduğu için başarısız değildir, bu daha az çalıştığı daha az dikkat ve özen gösterdiği anlamına gelir. Demek ki başarmak için tek gereken istemektir. Pedagojinin miti dünyayı ikiye böler. Aşağı zeka, üstün zeka. Küçük çocuğun ve halktan insanın zekası aşağı zekadır!

   Şaşırtıcı bir hikaye, eğitim üzerine özgün bir hikaye hem de zekaların eşitsizliğini ve bilgi hiyerarşisini bahane eden toplumsal eşitsizlik tasavvurlarına önemli eleştiriler getiriyor. Okunabilecek en muhteşem kitaplardan biri. Her paragrafı bir kitap değerinde. Dil biraz felsefi gelebilir, akıcı değil. Çeviriden kaynaklı bazı sözcükler karmaşa yaratabiliyor. Başta sıkıldım fakat kitabın sonlarına doğru düşünceler kafamda oturdu. Hatta kitabı iki kez okudum.

 “Zihnin, irade ve zekanın birleşmesinden iki temel kip tanıdığını görmüştük: Dikkat ve dikkatsizlik. Nitekim kimi filozof ve teologlarda ilk günahı bir dikkatsizlik olarak açıklıyorlardı. Kötülük namevcudiyetten başka bir şey değildir. Dikkatsiz niçin dikkat edeceğini anlamaz. Dikkatsizlik öncelikle tembelliktir, çabadan geri durma arzusudur. Tembelliğin ilkesi küçümsemedir. Bu küçümseme kendini alçak gönüllük gibi sunmak için uğraşır. Yok yapamam der, öğrenme işinden kaytarmak isteyen cahil. Kendini küçümseme her zaman için aynı zamanda başkalarını küçümsemedir. Devam etmesine izin verirseniz, başkalaşım sonunda gerçekleşir, alçak gönüllülük kaşla göz arasında kibre dönüşmüş olur.” Say:81

  “Takipçileri, zihinsel özgürleşmenin amentüsünü yazdırmıştı: “İman ettim, Tanrı insan ruhunu, kendi kendini hocasız olarak eğitmeye kadir olarak yaratmıştır.” Tabi mezar taşına bile böyle şeyler yazılamazdı. Birkaç ay sonra mezar taşı saldırıya uğradı.”say:136

“İnsanlar birbirlerini eşit görseydiler eğer anayasa kısa sürede yapılırdı.” Say:76

  Kitap içinde o kadar çok bilgi var ki, yüzlerce alıntı yapabilirim.

   Öğrenme ve öğretme sistemiyle ilgili sorgulamalara gidebilirsiniz, toplumun eğitimi dayatma sürecini, devletlerin maniplasyonlarını çok net biçimde görebilirsiniz. Zihin açıcı cümleleri var.

Okuyun diyorum. Özellikle öğretmenlerin ve eğitimcilerin mutlaka okumasını isterim. “Ölü Ozanlar Derneği” filmini de tavsiye ederim.

SİMÜLAKRLAR VE SİMÜLASYON

Yazar Adı: Jean Baudrillard

Basım Yılı: 2016

Yayınevi: Doğubatı

Sayfa Sayısı: 212

     SİMÜLAKR: Bir gerçeklik olarak algılanmak isteyen görünüm.

   Baudrillard, radikal ve ayrıksı düşünceleriyle Batı toplumundan yayılan krizi haber verir. İncelediği konu olağanüstü çekici bir konu. Bilgisayar simülasyonları bana hep büyüleyici gelmiştir.

   20. Yüzyılda gazete, dergi, radyo, TV nin hızla yayılmasıyla görsel medya günlük hayatımıza hakim olmuştur. Daha sonra bilgisayar oyunları, internet, akıllı telefonlar toplumlar üzerinde değişimlere yol açmıştır. Kitle iletişim araçları ve eğlence ürünleri vasıtasıyla insanlar gerçeklikten koparak sanalın içinde kaybolmuştur. İnsanlığın içinde bulunduğu bu duruma kafa yoran fikir adamlarından biridir. Jean Baudrillard’dır

   1970’li yılların başlarında teknolojinin etkisi altına giren modern dünyada; politikanın, ekonominin, kültürün ve gündelik hayatın yapısının tamamen değiştiğini ifade eder. Batı uygarlıklarını eleştirmek modern dünyanın değişimlerini anlatabilmek için “simülasyon” kavramını ortaya atar. Bu kavram sonraları kurama dönüşür. Baudrillard, gerçekliğin, kapitalizm ve teknoloji tarafından emilerek başka bir gerçekliğe “hipergerçek”liğe dönüştüğünü savunur. Bu durumda gerçek olanla olmayan arasındaki fark kalkmıştır. Bunun yerini “simülasyon” ve “simülakr” almıştır. Simülakr taklit değildir, gerçeğin kendisidir.

Günümüzde teknolojik bir terim olarak kullanılan simülasyon, Baudrillard düşünce dünyasında toplumsal, politik, kültürel ve ekonomik alanı kapsar.

TV ekranlarında yapılan bunca konuşma, açık oturum, tartışma programları vb birer demokrasi simülakrlarıdır. Körfez Savaşı ve Vietnam Savaşının gerçekte yaşanmadığı bir simülakr olduğu tezini de ortaya atmıştır. Simülasyonun ulaşabileceği en üst aşamanın adı, nükleer tehlikedir. Paradoks yani bombalar tertemiz nesnelerdir. Sahip oldukları tek kirletici özellik patlamadıkları zaman çevreye saçtıkları bir güvenlik ve denetleme sistemidir.

   Tarihte caydırma, soyutlama, insanları birbirinden kopartma ve yerlerinden yurtlarından etme rolünü üstlenen ilk düzen kapitalizmdir. Kapitalizm sayesinde insanlar bir özgürlük simülasyonu içersine girdiler. Bu duruma da postmodernizm bir öneri getiremedi. Sadece eleştiride durdu. Evrensel ilkelerde buluşma olmadı. Herkesin kafasına göre bir şey ifade ettiği ama bir şey söylenmeyen bir dönem oluştu.

   Bilim kurgu tarzında sosyolojik bir kitap. Okuyup geçilecek bir kitap değil, altını çizerek üzerinde düşünerek ilerlenmesi gerekiyor. Sağlam vakit ayırıp derinlemesine inceleme istiyor. Orijinal, kendine has üslubuyla günümüze eleştirel bakan bir kitap. Modern felsefenin önemli eserleri arasında geçer. Okunması zor bir yazar. Kendine özgü kavramlar üretmiş, gerçekten güzel tespitleri var. Hayata bakış açınızı değiştirecek bir kitap. İyi okumalar. 

HAYATIN ANLAMI

Yazar Adı: Terry Eagleton

Basım Yılı: 2015

Yayınevi: Ayrıntı

Sayfa Sayısı: 139

   Terry Eagleton, İngiliz kuramcısı yazar Marksist edebiyat eleştirmeni olarak bazı post modern çevrelerin saldırısına maruz kalmış yazar.

   Hayatın Anlamı kitabında, Eagleton “Hayatın Anlamı Nedir?” sorusunu; okura, kendisine ve gelmiş geçmiş hemen herkese soracak şekilde yöneltiyor. Düşünürlerin fikirleri doğrultusunda tanımı farklı bakış açılarıyla ele alıyor. Hiçbir cevaptan tatmin olmuyor ya da aldığı her cevaba bir soru yöneltiyor. Okura da düşünme fırsatı, sorgulama ve karşılaştırma fırsatı tanıyan bu yöntemle sizde “hayatın anlamı” üzerine düşüncelere dalabilirsiniz.

   Teologların bakış açılarına göre de değerlendiren yazar; din, kültür ve cinsellik kategorilerinin yaşamı kuşattığını; (her üç öge de kapitalist sistem tarafından ambalajlanıyor ve kişilerin anlam arayışında karşısına çıkartılıyor) kapitalist modernitenin insanlığı ekonomik olanla ipotek altına aldığını; siyasal alanı; aklı; ahlakı ve kültürü/kültürel hayatı yeniden düzenlediğini anlatır. Öncelikle din ruhani olandan çıkıyor ve piyasa mekanizmaları içinde başarısız olan kimselerin metafiziksel çaresine dönüşüyor.

   Hayatın anlamı konusunda pek karamsar olan Arthur Schopenhauer’in görüşleri de kitap içinde yer alıyor. Sigmund Freud da fikirleriyle kitabın içinde sıkça karşımıza çıkan bir isim. Freud’a göre hayatın anlamı: Ölüm.

   Anlatısına Shakespeare’nin tiyatral karakterleri, Wittgenstein’in “dil oyunları”  Heidegger’in “hiç”i, Sartre’daki “endişe” Samuel Beckett’in “belki” si de parçalar halinde katılıyor. Toplumun uyuşturucusu olarak sporu gösteriyor. Özellikle futbol

   Çoğunlukla tarihsel kırılma anları (soykırımlar, sürgünler, katliamlar, savaşlar, toplama kampları ) insan hayatının anlamını sorgulama biçimlerini değiştiriyor.

   Anlam arayışı üzerine fikirleri irdeleyerek, anlamdan yoksun bir hayatın “hedef, öz, amaç, nitelik, değer ve doğrultudan yoksun” olarak tanımlıyor.

   Bir gecede oturup bitireceğiniz bir kitap. Eagleton’un farklı görüşlerini sunarak, sorular sorarak size belki daha önce aklınıza gelmeyen cevapları aramaya doğru yönlendireceği bir inceleme kitabıdır.

İNSAN FELSEFESİ

Yazar Adı: Takiyettin Mengüşoğlu

Basım Yılı: 2015

Yayınevi: Doğubatı

Sayfa Sayısı: 536

   Takiyettin Mengüşoğlu (1908-1984) Türkiye’de modern felsefi düşüncenin öncülerindendir. Felsefi antropoloji ve değerler üzerine çalışmalar yapmış Türk filozof.

   İnsan Felsefesi, Mengüşoğlu’nun insan ve hayvan araştırmalarını içermektedir. İnsan olmanın özellikleri, insanın varlık yapısı, yeryüzündeki özel yeri, hayvanla arasındaki apayrılık araştırılmaktadır. Hayvanlar hakkındaki kökleşmiş görüşleri değiştiren, bütünlükçü hayvan araştırmaları yapmıştır. Hayvanın algı dünyası ile etki dünyası, tam bir uyum gösterir. Bunun sonucu hayvan dünyada değil kendi çevresi içinde yaşar. Besini çoğalması ve düşmanı dışında hiçbir şeyi fark etmeden harmonik bir hayat sürer.

   Kant, felsefi anropolojinin kurucusudur. Bütün ilgisi insan üzerinedir. Kant’a göre doğa hayvana hayatını kolayca sürmesi için çok cömert davranmış, insana ise üvey evlat gözüyle bakmıştır. Onu çıplak, korumasız olarak dünyaya salıvermiştir. Bu bakımdan insan, bir yandan yoksunluklar öte yandan olanak olarak fazlalıklar varlığıdır. Yapıcı olma, tersi yıkıcı olma; kötü olma; korkunç olma; barış ve savaş gibi karşıtlıklar onun varlık yapısının nitelikleridir.

   Doğadaki oluşun yönetici ilkeleri, doğa yasalarıdır.

   Tarihsel oluşun yönetici ilkeleri (mekan, zaman, gelenek, dil) değerler, vital ve yüksek değerlerle bezenmiş ideler, görüş tarzlarıdır.

   İnsan, tarihi boyunca kötü yanını silerek iyi yanını geliştirme olanakları aramıştır. Kendisini mutsuz eden disharmoniden (ahenksizlik) kurtulmanın yollarını, mutluluğu aramıştır. Kendisine sınır koymak için tanrılar icat etmiş, yönetici güçler, yasalar aramış, devletler kurmuştur. Cennetten kovulma mitosu, cennete bu dünyada geri dönme umudu onun insan olma çabaları bakımından paradokstur.

   Mengüşoğlu araştırmalarını biyolojiden, psikolojiden, sosyolojiden, bu alanlardan gelen görüş açılarından ve kavramlardan yapmaya çalışmıştır. İnsanın bütünlüğüne önem vermiş yani insan bedeninin, ruhunun, toplumsal hayatının ve yaratmalarının içinde oluşan fenomenleri araştırmıştır. İnsanı otonom bir varlık olarak gösterir. Ancak o zaman antropoloji bir zooloji olmaktan kurtarılabilir der.

   Yazar araştırmalarının sonunda şöyle bir soru sorar: İnsanı harmonik bir varlık yapmak isteyen dinler onu hayvana mı yaklaştırmak istiyor? Disharmoninin ortadan kalkmasıyla, insanla çayırda otlayan koyunlar arasındaki fark ortadan kalkardı. Say:536

   İnsanı başarıları olan, bilen, inanan, çalışan, değerleri duyan, seven, ideleştiren, önceden gören, isteyen bir varlık olarak tanımlar. Bu bakımdan başarı ve felaketlerinin sorumlusu kendisidir. İnsan başarı ve başarısızlıklarında, insan olmanın onurunu ve sorumluluğunu taşır. Yazar bu düşüncelerini ağırlıklı olarak Darwin, Uexküll, Gehlen, Kant, Nietzsche, Dilthey, Hoartmann ve Scheler’in görüşleri ve tartışmaları etrafında geliştirir.

    Güzel bir felsefe bilim kitabı. Keyifli okumalar..

KADİM FELSEFE

Yazar Adı: Aldous Huxley

Basım Yılı: 2014

Yayınevi: İthaki

Sayfa Sayısı: 474

   Cesur Yeni Dünya kitabının yazarı, daha önce okuduğum etkisinde kaldığım favori kitabımdır. İnsanlığın geleceği hakkında yeni dünyalar yaratma kurgusu olan, gelecekteki dünya hali hakkında fikir üreterek kendi ütopyasını kuran, anlatması, tarif edilmesi zor, en iyi düşünsel roman yazarıdır.

   Kadim Felsefe, roman değil düşünsel kitaplarından biridir. Kitap, Doğu ve Batının sentez felsefi dünyasını anlatır. İlginç bir yolculuğa çıkarır. Bir bakıma öğreticilik ve yaratıcılık üzerinde durur. Doğru düşünme ile en iyi temellerin atıldığını, hayatın çizgisinin ve doğrultusunun doğru düşünme ve duyguları yönlendirme üzerinden olacağını anlatır. Dini geleneklerden bahseder, içsel aydınlanmanın önemli üstatlarından alıntılar yaparak eşsiz bir yolculuğa çıkarır. Antoloji kitabıdır denilebilir.

   Felsefenin cevaplamaya çalıştığı en önemli soru Tanrının varlığı ve yokluğudur. Pek çok akım ve alt dalları bu sorunun çözümlenmesi için düşünceler üretmekte ve beyin fırtınaları yaratmaktadır. Tanrının varlığına ilişkin felsefeler her zaman doğudan yükselmektedir. Yazarda doğu kültüründen etkilenmiştir. “Budizm’den, Tanrının insanla bir olduğu gerçeğiyle; Tasavvufta Mevlana’nın Mesnevisinden beyitlerle; Gazali’den paragraflarla kitabına derinlik katmıştır. Hıristiyan teolojisinin mutasavvufu Eckhart’tan alıntılar da eşlik eder. Dinlerin hakikate erişmekte bir yol gösterici olmakla birlikte hakikate en büyük zararı da yine onların verdiğini, ikna edici bir dille anlatır.

   Felsefenin en ince çizgilerini bu kitapta bulacaksınız. İnsanın boşluklarını doldurabilecek, bakış açınızı değiştirecek, geliştirecek düşünsel bir kitap. Dünyanın bilgisini kusursuz bir biçimde anladım diyemem. Düşünerek, bazen tekrar okuyarak ilerliyorsunuz. Bir çeşit yol almanızı sağlayan güzel bir kitap.

  ”Nasıl ruh bedenin yaşamıysa, iyilikte ruhun yaşamıdır.” Say:129

                                                                          Jean Pierre Camus

  ”Beni istismar etti, beni dövdü, beni mağlup etti, beni gasp etti” Bu tip düşünceleri barındıranların içinde nefret hiç bitmeyecektir. Say:134

  ”Popüler yaşam felsefesi: artık kendini adanmışlığın klasikleri ve aristokratik iyi eğitim üzerine kurulu değildi. Tek dertleri herkesi mümkünse dışa dönük ve teklifsizce aç gözlü olmaya ikna etmekti. Bu durum reklam metin yazarları tarafından şekillendirilmektedir; zira doğal olarak başkasıyla paylaşmak istemeyenler, huzursuzlar, dikkati dağılmış olanlar, reklamcıların satmak istedikleri şeylere para harcamaktadır.” Say:228

  ”Huzur ruhun meyvesidir.”say:371

 ”Kendisi hakkında cehalet, diğer canlı varlıklarda tabiattır, insanda zaaf.”

                                                                                     Boethius

   Ben felsefe okumaya başlayınca Kuran’ı daha iyi anlamaya başladım.  H.Atay

   Felsefe olmadan yöntem melekesi gelişemeyeceği gibi bilimde olmaz. H.Onat