SOSYOLOJİ YAZILARI

 Yazar Adı: Max Weber

Basım Yılı: 2017

Yayınevi: Metis

Sayfa Sayısı: 420

    Max Weber (1864-1920) Alman düşünür, sosyolog, ekonomi politik uzmanı. Siyaset sosyolojisi ve eğitim sosyolojisi alanında yaptığı araştırmalarıyla çağdaş sosyolojinin kurucusu sayılabilir. Dinleri, antik toplumları, iktisadi tarihi, hukuk sosyolojisini, müzik sosyolojisini incelemiş, temel bir bulgu bulamamıştır. Marx’ın kavramlarından uzak olsa da Marx’tan etkilenmiştir. Protestan ahlakı hakkındaki çalışması etkili olmuştur. Cennetin adresinin dünya üzerinde olduğu mesajlarını, kuşaklara aktarır. Kapitalizmle Protestanlık arasındaki ilişkinin temelindeki dinsel damarı keşfeden; karizma, bürokrasi, statü kavramalarının içeriklerini doldurmuş en sağlam sosyologdur. Bildiğim Türkçeye çevrilmiş 12 kitabı vardır. Hızla onları da okumak istiyorum.

 Weber, kitapta karşılaştırmalı dinler tarihini, çileciliği, disiplini, iktidarı, karizma, statü gibi kavramları daha geniş perspektiften ele almış, çok doyurucu bir eser olmuş. Kitap, Şerif Mardin’in 1986’da Weber üzerine yazdığı yazıyla başlar. Hans H Gerth, C. Wright Mills’in yazar ve yapıtı hakkındaki girişiyle başlar. Bilim ve siyaset, iktidar, din ve toplumsal yapılar olmak üzere 4 bölümden oluşur.

“Bir gün koruda yürürken duygusal denetimini yitirdi ve ulu orta ağladı… Yıllar sonra arkadaşına yazdığı mektup da: ”Acı insana dua etmesini öğretir derler. Her zaman mı? Kendi deneyimime dayanarak bunu sorgulamak isterim. Ama tabi insana vakarını kazandırdığı konusunda sana katılıyorum.” s.33

“Sözcük anlamı Tanrı vergisi olan “karizma” dertlilerin ve olağanüstü özelliklere sahip olduğuna inandıkları bir liderin peşinden gitme gereksinimi duyanların önüne düşen ve bu konuma kendi kendini atayan önderleri nitelemek için kullanıldı. Dünya dinlerinin kurucuları, peygamberler, askeri ve siyasi kahramanlar, karizmatik önderin arketipleridir. Mucizeler ve vahiyler, kahramanca cesurluklar ve göz kamaştırıcı başarılar, bunların büyüklüğünün işaretleridir. Başarısızlık onların sonu olur.” s.76

  Karizmatik liderliği çözümlemedikçe tarikatlar ve cemaatlerin oluşması çözümlenemez. Birer kıyma makinasına dönüşürler. 15 Temmuz 2016 da cemaatin darbe girişimine tanıklık ettik. Kriz dönemleri karizmatik liderlikle kolay aşılıyor. Toplumlarda problem olduğunda işe yarar. Cumhuriyet, özellikle Diyanet İşleri başkanlarında karizmaya izin vermedi. 

  Toplum irrasyonalite ile birliğe getirilir. İrrasyonalite gücün temelidir. Daima mağduriyet, mistifikiye edildiği takdirde, karizmatikle birleştiği takdirde birliğe getirilir. Karizmatik lider, Tiranların biçimidir. Bilgili adam karizmatik olmaz. Karizmayı güçlendiren şey cehalettir. Gizil güçler devreye girer. Mesela rüyamda gördüm, Tanrı vahyetti gibi. Eğitim! Düşünme kapasitesini yükseltir, karizmayı zayıflatır.

“Kavram… öyle kullanışlı bir araç ki, onunla insanı mantıksal olarak sıkıştırabilirsiniz; ya hiç bir şey bilmediğini itiraf edecektir ya da gerçeğin ne olduğunu…” s.164

“Tolstoy… bilim anlamsızdır, çünkü sorumuza bizim için tek önemli soruya cevap veremiyor: Ne yapacağız ve nasıl yaşayacağız?” s.167

“İnsanın davranışlarını fikirler değil maddi ve manevi çıkarlar yönetir.” s.269

“Çilecilik iki yüzünü gösterdi: bir yanda dünyayı inkar öbür yanda inkar yoluyla elde edilen sihirli güçle dünyaya hakim olma” s. 314

“Din ile ekonomik dünya arasındaki gerginlikten ilkeli ve içe dönük biçimde kaçmanın yalnız 2 tutarlı yolu olmuştur:

1.      1.Püriten ahlakının “iş” paradoksudur.

2.      2.Mistisizm” s.139