SİNEKLİ BAKKAL

Yazar Adı: Halide Edip Adıvar

Basım Yılı: 2005

Yayınevi: Özgür

Sayfa Sayısı: 458

   Halide Edip Adıvar, 2. Abdulhamit zamanında yaşamış, bizzat II. Abdülhamit’le tanışmış bir yazardır. Yaptığı bir çeviri sebebiyle de “Şefkat Nişanı” almıştır. Halide Edip bu romanı 1935 yılında ilk olarak İngilizce “The Clown and His Daughter adıyla, Londra’da yayımlanmış. 1936 yılında da Türkiye’de kitap halinde basılmıştır. Birçok dilde çevrilen roman 1942’de CHP Roman Armağanını kazanmıştır.

   Roman Tanzimatçılardan beri süregelen bildik bir konuyu işler. “Geleneğimizi ve kimliğimizi yitirmeden batı uygarlığının bilim ve fennini almalı, kendimizi kaybetmeden batı kültürüne yatkın olabilmeliyiz.” tezini işler. Sinekli Bakkal bir semtin sokak ismidir.  Burası mahallenin bir çeşit toplanma yeridir. Mahallenin imamı da bu sokakta oturur. Mahallenin bakkalı Mustafa Efendi ve oğlu Tevfik; bakkallık yapan, karagöz oynatan, orta oyunculuk yapan biridir. İmamın kızı Emine, babası istemediği halde Tevfik'e kaçmıştır. İmamın kızı Emine’den başka kimsesi yoktur. Emine hamarat, asık suratlı ve titiz yetiştirilen bir sofudur. Orta oyunlarında Zenne rolüyle çıkan, kız Tevfik’le ortak yanları pek yoktur. Emine, kızları Rabia’ya hamile kalır. Çok düzensiz bir kimlik olan Tevfik içip mahalleyi de rahatsız edince sürgün gönderilir. Emine babasıyla barışır ve kızıyla beraber imamın evine döner. Rabia’yı dini bir eğitimle büyütüp hafız yaparlar. Zamanın konaklarına giderek, mevlit okur, ilahiler söyler. Dahiliye Nazırı Selim Paşanın konağında Peregrini ve Mevlevi Dervişi Vehbi Dedeyle tanışır ve onun musiki hocası olurlar. Rabia babasıyla bir gün tanışma fırsatı bulur. Sürgünden dönmüştür. Babasını çok sever ve onunla yaşamaya karar verir. Bakkal dükkanını işletmeye başlarlar.

  ”Üçlerin dükkan hayatı, ertesi olmayan bir bayrama benziyordu. Onlara göre kırık kaldırımlı, pis kokulu, karanlık Sinekli bakkal yalnız neşe ile gümbür gümbür atan canlı bir kainatın ruhu ve merkezi oluvermişti.” s.102

   Bu arada Rabia'nın babası zenne rolüne devam eder. Kadın kılığına girerek Jön Türklere gizli yayınlar götürüp getiren Kız Tevfik yakalanır. Tekrar sürgün edilir. Bu arada Peregrini Rabia’ya aşık olmuş, Müslüman olmuş ve yeni kimliği Osman olarak Rabia'yla evlenmeyi tasarlamıştır.

  “Dil, din, millet bunlar insanların ruh ikliminden başka bir şey değildir. Garbın ruh iklimi bana çok soğuk geldi, şark ikliminde sükun ve şifa arıyorum…” s.108

   Rabia ve Osman yeni hayata başlarken ülkede 1908 yılında 2. Meşrutiyet ilan edilmiş eski padişahın yandaşları, yeni idarecilerin dalkavukları olmuştur.

   Romanda; doğu, batı, aşırı sofular, dejenere tipler ve normal insanların kültür çatışmaları yaşanırken, arka fonda Padişah yanlıları ve hürriyet taraftarlarının siyasi çatışmalarını anlatılır. İyi okumalar.

ATEŞTEN GÖMLEK

Yazar Adı: Halide Edip Adıvar

Basım Yılı: İlk basım 1923, 2014

Yayınevi: Can Yayınları

Sayfa Sayısı: 207

   Halide Edip Adıvar, 1882’de İstanbul’da doğdu. Üsküdar Amerikan Kolejinde okudu. Öğretmenlik, müfettişlik, milletvekilliği gibi görevlerde bulundu. Mütareke yıllarında İstanbullu yurtseverler ile çalıştı. Sultan Ahmet mitinginde yaptığı konuşma derin yankılar uyandırdı. 1920’de Anadolu’ya geçerek, Atatürk önderliğinde ulusal kuvvetlere katıldı. Sakarya Savaşından sonra cepheye giderek fiilen savaşa katıldı, hasta bakıcılık yaptı. Romanlarındaki malzemeyi o günlerde toplamıştır. Romanın kişileri Halide Edip’in yaşam öyküsünden geçen kişiler ve olaylardır.

   Kitap, Halide Edip’in Yakup Kadri’ye gönderdiği mektupla başlar. “Ateşten Gömlek” adını Yakup Kadri’den ödünç almıştır. Kurtuluş Savaşı romanlarının birçoğu sonradan yazılmıştır. Ama pek azı içten tanıklık ederek yazılmış romanlardır. Bu romanda belgesel bir roman özelliğindedir. Romanın tamamı Peyami'nin hatıra defterinden ibarettir.

   Romanımızın kahramanı Peyami, Ankara’da Cebeci hastanesinde yatarken 4 Kasım- 17 Aralık 1921 tarihleri arasında, hatırladıklarını yazar. Peyami Kurtuluş Savaşında hem başından yaralanmış hem de bacaklarını kaybetmiştir.

    Peyami olayları anlatmaya Mütareke Yıllarından başlar. Annesi onu amcasının kızı Ayşe'yle evlendirmek ister. Fakat o yurt dışına kaçar. Geri döndüğünde Ayşe'nin abisi Cemal’le görev nedeniyle karşılaşır. Kısa sürede iyi dost olurlar. İstanbul bombalanırken İhsan’la tanışırlar ve o günden sonra üçü her şeyi birlikte yaparlar. O günler Bulgarlarla Mütareke yapılır, İstanbul’da mitingler olur. En büyüğü Sultan Ahmet Mitingidir. İzmir’den gelen Ayşe’de mitinge katılır. Ayşe'nin İzmir işgal edilince kocası ve çocuğu öldürülmüş ve İstanbul'a dönmüştür. Peyami ve İhsan Ayşe’ye hayran kalırlar.

  ”On sene önce adı Ayşe, kendi taşralı diye evlenmekten korkarak Avrupa’ya kaçtığım bu kadının, bizim Avrupa taklidi kadınlardan daha fazla kişiliği var. Düşünsel eğitimi, gösterişçi olmayan sağlam ve basit hayat görgülerinden alınmış gerçeklerle biraz okumuş ve yabancı dil bilir bir kadın.” s.52

   Peyami ve İhsan'ın aralarında aşk rekabeti başlar. Peyami günlüğünde bu aşk ve memleket mücadelesine ATEŞTEN GÖMLEK adını verir. Kuvay-i Milliye’ye katılmak için Anadolu’ya geçerler. Ayşe’de gelir. Ara sıra bir araya gelerek İzmir'e girecekleri günü konuşurlar. Ayşe İzmir'e girenin ilk kendisi olmak ister. Çok çetin ve kanlı bir savaşın içindedirler. Sakarya Savaşında hepsi şehit olur. Aralarında Peyami sağ kalır. Kafasında bir kurşun vardır, iki ayağını kaybetmiştir ve hatıra defteri biter.

   Yazar romanda Mütarekeden, Sakarya Savaşı sonuna değin Kurtuluş savaşından kesitler, gözlemler vermekle birlikte gerçekte Peyami'nin duygusal yaşantısını dile getirir. Peyami'nin Ayşe’ye olan derin ve umutsuz sevgisi İzmir yolunda Ayşe uğruna yürümenin kanlı tutkusuyla birleştirir.(Kahramanımız Ayşe Halide Edip’le özdeştir.)

   Buruk bir aşk öyküsü. Herkes okusun, gençler, yetişkinler daha önce okuyanlar tekrar tekrar okunası bir roman.

MUTLAKA OKUYUN

TÜRKÇÜLÜĞÜN ESASLARI

Yazar Adı:Ziya Gökalp

Basım Yılı: 2015

Yayınevi: Akvaryum Yayınevi

Sayfa Sayısı: 176

   Ziya Gökalp, Cumhuriyet ülküsünün yerleşmesinde ve Atatürk devrimlerinin gerçekleşmesinde, düşünceleri değerli olan yazarımızdır. 1876’da Diyarbakır’da doğdu. Asıl adı Mehmet Ziya olan yazarın, “Gökalp” Öztürkçe takma adıdır. İmparatorluktan Milli devlete geçiş döneminde yaşamış; insanların kafalarının karışık olduğu bir dönemde bu eserini çıkarmıştır. Bu karışıklığa çözüm bulabilmek amacıyla Türk toplumu ve kültürü üzerine yaptığı sosyolojik, kültürel ve siyasi değerlendirmeleriyle Türkçülüğün Esasları kitabını yazmıştır. Türk milletinin nereden geldiği ve ilerde ne olması gerektiğinin analizini yapmıştır. Okurken, Cumhuriyetin kültür politikalarının nasıl bir bir anlatıldığını görmek çok keyifliydi.

   Kitap 1923 senesinde yazılmış, bugünde geçerliliğini koruyan olağanüstü bir eserdir. Türk milliyetçiliğin temelinde rol oynamış, sanılanın aksine kafatasçı, ırkçı fikirler aşılamayan; geniş araştırmaların kılavuzu olmuştur. Kandan ve bedenden gelen milletlik olgusunu dışlar. Gökalp'ın Türkçülük olgusu tanımı:

  “Bugün Türkiye topraklarında yaşayan halkın paylaştığı kültürdür. Bu kültürü şekillendiren güç, tüm kimliklerin( Kürt, Türk, Laz vs) birlikte harmanlanarak oluşturduğu gelecek ülküsüdür.”

  “Türkçülüğün ilk babaları Ahmet Vefik Paşa ile Süleyman Paşadır. Abdülhamit bu “Türkçülük akımını durdurmaya çalışmıştır.” s.19

   2. Meşrutiyetten (1908) sonra Türkiye’de “Osmancılık” düşüncesi egemen oldu. 1909’dan sonra Osmancılık düşüncesi de etkisini yitirdi. Bugünden sonra “İslam Birliği Örgütü” kurulmaya başlandı.” s. 21

  “Gerçekten de Osmanlı İmparatorluğu genişledikçe, yüzlerce ulusu siyasal çevresine aldıkça, yönetenlerle yönetilenler ayrı iki sınıf durumuna giriyorlardı. Yöneten bütün kozmopolitler Osmanlı sınıfını oluşturuyorlardı. Bu iki sınıf birbirini sevmezdi. Osmanlı sınıfı kendisini “egemen ulus” olarak görür, yönettiği Türklere “aşağılık ulus” gözüyle bakardı. Osmanlı her zaman Türk'e “eşek Türk” derdi.” s.46

 “Kültürle uygarlığı birbirinden ayıran, kültürün özellikle duygulardan, uygarlığın ise bilgilerden birleşmesidir.” s. 47

 “Büyük uluslardan her biri, uygarlığın özel bir alanında birinciliği almıştır. Eski yunanlılar güzel sanatlarda, Romalılar hukukta, İsrail oğulları ve Araplar dinde, Fransızlar edebiyatta, Anglo Saksonlar ekonomide, Almanlar müzikte ve metafizikte, Türklerde AHLAKTA birinciliği kazanmışlardır.” s.145

  Son sayfada ise “Ey bugünün Türk genci! Bütün bu işlerin yapılması, yüzyıllardan beri seni bekliyor.” Diyerek Türk gencine seslenir. 7’den 70’e herkesin okuması gereken bir kitaptır. KEYİFLİ OKUMALAR.

ÖMER SEYFETTİN’DEN SEÇME HİKAYELER

Yazar Adı: Ömer Seyfettin

Basım Yılı: 2007

Yayınevi: Nar

Sayfa Sayısı: 191

   PERİLİ KÖŞK, dolandırıcıların oyunlarına gelmemenin hikayesi, aklımızla hareket etmemiz gerektiğini vurgular.

    FALAKA, yaramaz bir grup öğrencinin gitmiş oldukları Kur’an kursundaki hoca ile uğraşmaları ve hocanın sürekli aynı yemini söyleyip durmasını anlatır.

   TÜRBE Hikayesinde cehalete vurgu yapılır.

 GİZLİ MABET, Osmanlı İmparatorluğunun son günlerinde Türklerin kendi medeniyetlerinden utanmalarını yine güzel karakterlerle anlatır. Batı kültürüne hayranlığa ibretlik bir örnektir.

  PEMBE İNCİLİ KAFTAN, Muhsin Çelebi koskoca Osmanlı sadrazamı ve İran şahı karşısında eğilmemiştir. Yine devleti için bütün varlığını ve hayatını hiçe saymış, varlıklarıyla övünmemiş, zayıfları, garipleri hep gözetmiştir. Bu öyküde değerlerden çok güzel biçimde bahsedilir.

    FERMAN trajik bir hikayedir. Hikayede padişahın ismi verilmez sadece Sokullu Mehmet Paşanın sadrazam olduğunu belirtir. Hikayenin ilgi çeken kısmı da burasıdır. Yazar açık şekilde, sefer adından ve padişahtan bahsetmez. Kendi ölüm fermanını taşıyan Tosun Paşanın hikayesini anlatır. Vurgulanmak istenen ise olayları kendi aklımızla sorgulamaz, haksızlığa uğradığımız aşikar olduğu halde her şeye boyun eğer ve biat ederseniz, kaybeden siz olursunuz.

   TOPUZ, ülkesine asi olup bağımsızlığını ilan eden bir prensin cezasını canı ile ödemesi ve bir Türk elçinin bir topuz darbesi ile Eflak'ı ele geçirmesini anlatan kahramanlık öyküsüdür.

  FORSA, Osmanlı denizcilerinden esir düşen Kara Memiş’in umudunu yitirmeden 40 yıl sonra özgürlüğüne kavuşmasını anlatır.

  VİRE, teslim emri anlamında bir kelimedir. Tarihimizin şanlı sayfalarından seçilmiş güzel bir örnektir. Savaşın olumsuz etkilerinin umuda çevirmek için kaleme aldığı kahramanlık hikayelerinden biridir.

   ÜÇ ÖĞÜT de çok güzel folklorik hikayedir.

   Gençlerin okuması gereken hikayelerdir. Mutlaka okuyun.

YÜKSEK ÖKÇELER

Yazar Adı: Ömer Seyfettin

Basım Yılı: 2001

Yayınevi: Bilgi Yayınevi

Sayfa Sayısı: 170

   Kısa öykünün ilk ustalarından olan Ömer Seyfettin, Türkçülük ve Milli edebiyat akımının yazarlarının başında gelir. Arınmış, yalın halk dilini savunan tutumuyla bir dönüm noktasıdır. Genç bir yazar olarak, o günlerin en kararlı yeni dil savunucusu oluşu Ömer Seyfettin’in değerini çoğaltır. Kısa ömrüne 140 öykü sığdırmıştır. Çağdaş öykücülüğümüzün başlangıcında özel bir yeri vardır.

   Kitapta, geleneksel hayatın sert gerçeklerini anlattığı 25 öyküsü vardır.Gündelik hayatın sıradan insanlarını, memurlarını, kadın- erkek ilişkilerini, batı hayranlığını, sosyal bozulmayı çok net bir şekilde anlatır.

   YÜKSEK ÖKÇELER, zengin ve genç yaşta dul kalmış Hatice Hanımın yanında çalışanlara yaptığı baskılarla onları istediği standartlara getirme çabası anlatılır. Hatice hanımın yüksek ökçeli ayakkabıları batı hayranlığının göstergesidir.

   PİRELER öyküsünde, anlatıcı ile Rose Mayer adlı kadın tanıştıktan sonra aynı evde yaşamaya başlarlar. Ardından köpekleri Koton öyküye girer ve köpeğin üzerindeki pirelerden yaptığı tespiti çok eğlenceli ve bilgi doludur.

   AŞK VE AYAK PARMAKLARI hikayesinde yazar, Asime hanımefendinin ve kocası Hasan’ın ağzından yazdığı iki mektupla, aşka ve insanlara bakış açısını dile getirir.

   NEZLE, Masume Hanım 39 yaşında genç görünümlü bir kadındır. Hikayede çarpık izdivacın sonuçları anlatılır. Diğer çarpık izdivaçlardan farklı olarak Masume Hanım 19 yaşında genç ve güçlü erkekle evlenmek ister.

   APANDİSİT hikayesi de şahaneydi. 1910 yılında, Piyano dergisinde yayınlanmıştır. Anlatıcı bir gün erik çekirdeğini yanlışlıkla yutar ve gece boyunca uyuyamaz. Bu çekirdeğin körbağırsağını tıkayacağını, iltihaba sebep olacağını ve apandisit olacağını gözünün önüne getirir. Doktora gider, dr. u lokantada görür. Dr avuçla ağzına attığı kirazların hiçbirinin çekirdeğini çıkarmıyor, yutuyordu. Anlatıcı dr a sorar:

  -Apandisit olmaktan korkmuyor musunuz?  Dr:

  -Azizim o eski nazariye vaktiyle öyle zannedilmiş.

Lakayt dr un sözleri anlatıcının bütün karın ağrısını geçirir ve garsona bağırır:

  -Bana da kiraz getirir misin?