CÜCE

Yazar Adı: Leyla Erbil

Basım Yılı: 2019

Yayınevi: Türkiye İş Bankası

Sayfa Sayısı: 87

   Leyla Erbil (1931-2013) İstanbul’da doğmuş ve yaşamış, Türk edebiyatının 1950 kuşağının özgün ve devrimci yazarıdır. Psikanalizin yöntemlerinden yararlanarak din, aile ve toplumun tabularla dolu ideolojisine karşı durdu. Yeni bir biçim ve biçem geliştirdi. Aynı zamanda kadının değeri, ataerkil toplum düzeninde kadının ezilen cins oluşu , bireyin varoluş problemini ele alarak feminizm merkezli eserler verdi. 1960’larda Amerika’da İngiltere ve Fransa’da toplumsal ve siyasal bir savaşım olarak feminist hareketin yeniden canlanması  edebiyatı da etkilemiştir. Kadınların yok sayıldıkları alanlarda var olduklarının ortaya konması mücadelesidir. Yazarın CÜCE çalışması da bu eleştiri yöntemi ışığında incelenebilir. Kadının toplumdaki yerini sorgulatarak “Kadın kimdir? Nedir ?” sorularını bizlere farklı iki kadın tipi üzerinden işaret etmektedir.

   Eser yazarın notu bölümüyle başlar. Bu bölümde yazar- anlatıcı, Zenime Hanım’ın kendisine , karaladıklarını karışık bir durumda teslim ettiğini, belli bir sıraya koyamadığını belirtir. Bu biz okurlara romanın edimsel yapısının nasıl olacağına dair bir ipucu verir. Anlatıcı hep yazar değildir. ( Düz metinlerdeki gibi çizgisel okuma alışkanlığını kırıyor.)  Erbil, yazlık komşusu Zenime hanımı bize tanıtır. Kitap aynaya bakan Zenime  Hanım’ın psikozuyla başlıyor. Zenime başkaldıran, yalnız yaşayan, toplumdan bir beklentisi olmayan, kendi halinde bir yazardır. Kadın-erkek tarihini dile getirir, kafasında cinsiyetlerin savaşı vardır. Erkekler cinsel organlarıyla topluma kafa tutar, hep üstün varlıklardır. Kadın kıstırılmış, sömürülmüş, kapatılmıştır. Erkeklerin gözünde cinsel bir meta olarak görülür. Ayna metaforunu kullanır. Kitapta aynaya bakan kadın parçalanmışlığın derinlerindeki “ben”i görüyor. Aşağıladığı öteki geliyor ( gazeteci). Ben algısı dağılıyor.

   Ben derken Ana tanrıçaya da gönderme yapıyor. “tanrı ana- MA!” MA ana tanrıçanın ilk sesi. (MA Latince anne) Kitap boyunca “MA” yı çok duyuyoruz. (Çünkü hepimiz kadınlar olarak içimizde derinlerde Ana tanrıçanın parçalarını taşıyoruz). Ana tanrıçaya sık sık referans verilmesi, bir yandan unutulmuş olsa da genlerimizde olan bir şeymiş gibi kendiliğinden varolan bir bilgi olduğunu düşündürüyor. Erbil, bize kadınlığın ortak bir tarihi olduğunu bize hatırlatıyor. Fernando Pessoa ve Sarte’nin Bulantısına gönderme yapar. Zenime, kadın ve hiç demektir. Alegoriktir. CÜCE metaforunu kullanır, erkek egemenliğini bu figürle tarif eder. Menipo, indirgenmiş gülme fenomeni, bi çeşit saraylardaki soytarı gibi.

  Kitabın içinde Mustafa Horasan tarafından çizilmiş 11 tane resim bulunmaktadır. Resimlerde kadın ve erkek siluetleri, boynuzlu erkekler, sakat, yarım ve bozuk bireyler görülmektedir. Freud’a göre balık, sürüngenler, kılıç, yılan erkeği simgeler. Çukur, sürahi, tas, kase gibi nesneler kadını simgelemektedir.

  Erbil’in metinlerinde zaman ve mekan iç içe geçer. Mekan ve bellek birleşiyor ( kronotop)

  Cüce’de birden çok anlatıcı var. Metin türü kullanımı romanın; polisiye, gezi, romantik, gerçekçi, vb. belli bir edebi türe ait olmasını engelliyor.

 Geleneksel anlatıda; kronotop zamansal sıralılık ve nedensellik ilişkisi ile vurgulanır. Cüce’de olay anlatısı zamansal sıralılık ile değil bilinç akışı ve çağrışımlar üzerinden kurulmuştur.

Kitabın anlatı yapısı:

1  Yazar anlatıcı(1.bölüm)

2.  Zenime – dış anlatıcı

3.  Zenime – ben anlatıcı.

METAFOR&METONİMİ&ALEGORİ

Ayna, Karıncalar, Cüce, Ben- Kbele-MA, 
Adlandırmalar: Zenime, Menipo; Fotoğraf sanatçısı .

METİNLERARASI İLİŞKİLER

Diege Velazquez’in Las Meninas’ın (Nedimeler tablosu) okuması

Mustafa Horasan’ın resimleri

Fernando Perso, Huzursuzluğun kitabı

Jean Paul Sarte, Hiçlik, Bulantı kitapları

Kutsal metinlerde Havva ile Adem söylencesi.

Meryem Ana- Kibele.

Temel Karşıtlıklar ve Kavram Alanları:

Sol, sosyalist/Burjuva tavrı, Kadın(MA) /Erkek, Muhalif/ Yalnız

Not: Bazı bilgiler Zeynep Erk Emeksiz Hocanın Çağdaş Türk Edebiyatı  derslerinden alıntıdır.