POETİKA Şiir Sanatı Üzerine

Yazar Adı: Aristoteles

Basım Yılı: 2007

Yayınevi: Can

Sayfa Sayısı: 154

    Aristoteles, MÖ. 322-384 yılları arasında yaşamış büyük yunan filozofudur. Çalışmalarını matematik, metafizik, mantık, siyaset, fizik ve felsefe alanlarında yapmıştır. Ünlü filozof Platon’un öğrencisidir. Çalışmaları Platon tarafından takdir edilmiş ve günümüze kadar ışık tutmuştur. Bilimi analitik düşünce ile ele almıştır. Eserleri genellikle diyaloglardan ve karşılıklı konuşmalardan oluşur. Bilinen elliye yakın eseri bulunmaktadır.

Poetika: Şiir sanatı üzerine düşüncelerin ve teorilerin bütünü demek.

   Aristo, bu benzersiz metinlerinde şiiri ve tüm edebiyat türlerini ayrıntılarıyla ele alır. Komedya ve tragedya kuramını ana çizgileriyle verir. Kitap 26 bölümden oluşur. Sanatın merkezinin taklit etmekten geçtiğini, sanatın bu taklit edici betimlemesinin amacının ahlaki olduğunu iddia eder. İnsanın duygulanımları öylesine uyarılacaktır ki, ruhun bunlardan arınmasına varılacaktır. (Katharsis)

   Umberto Eco’nun "Gülün Adı" romanında geçen bu gizemli kitabı hep merak etmiştim. Geç tanıştım fakat epey birikim sağladı. Edebiyat, felsefe ve tiyatroyla ilgilenenler için ilk okunması gereken kutsal kitap…

Araştırmacılar, Poetika’nın ne zaman yazıldığını kestiremiyorlar.Kimilerine göre Atina döneminde kimilerine göre Makedonya döneminde yazılmış...

Eski Yunancada “söz”ün 3 biçimi var: Mythos, epos, logos. Kabaca söylersek, mythos söylenen ya da duyulan söz, öykü, masal anlamlarını taşıyor. Epos, belli bir düzen ve ölçüye göre söylenen söz, şiir, efsane, ezgi anlamlarını taşıyor. Logos ise insan sözünde dile gelen gerçek, eski karşılığı ile “kelam”, Türkçede tam karşılığı yok, epope, epos, destan sözcüğü yeğleniyor.

“Daha çocukluktan başlayarak insanlar hem taklit etmeye eğilimlidir, hem de taklitten çok hoşlanırlar.” s.19

“Demek ki bir öykünün güzel olması için-kimilerinin söylediğinin tersine- kurgusunun çift değil tekli olması ve baht dönüşünün yıkımdan mutluluğa değil, mutluluktan yıkıma doğru gitmesi gerekir.” s.19

Aristoteles’in ünlü tanımı: İnsan politik hayvandır.

Benzeşim örneği:”Yaşlılığın yaşamla ilişkisi, akşamın günle ilişkisiyle aynıdır; öyleyse akşama”günün yaşlılığı” yaşlılığa da “yaşamın akşamı” ya da “yaşamın alaca karanlığı” denebilir.”

Yazın türüne meraklılar için mutlaka okunması gereken başucu kitabı. İyi okumalar.

 

HAMLET

Yazar Adı: William Shakespeare

Basım Yılı:2007

Yayınevi: Remzi Kitabevi

Sayfa Sayısı: 230

    William Shakespeare, (1564-1616) İngiliz şair, oyun yazarı ve oyuncu. Özdeyişleri atasözü olmuş, deyimleri, deyişleri, terimleri dili donatmıştır. Yeni sanat ürünlerinin esin kaynağıdır. Dünya tiyatrosunu sarsmış 35’i aşkın oyunu, soneleri ve bir kaç uzun şiirleri bulunmaktadır. Shakespeare, bir söz cambazıydı.  Bir de Hıristiyanlık, her yönüyle üzerinde derin bir etki bırakmış, dinin öğretisini de eserlerinde tartışma konusu yapmıştır. Yetiştiği dönem de krallık kavgalarının çok olduğu bir dönem. Avrupa’da başlayan Rönesans'ın İngiltere'de etkisini göstermesi, Kraliçe Elizabeth’in sağlam ve sağduyulu bir yönetimle ülkede birliği sağlaması, yurtseverlik duygusunun artması, bir anlamda Shakespeare’nin tam zamanında doğduğu söylenebilir. 

Hamlet, oyununu, okurken hayal gücümü son sınırına dek kullanmaya çalıştım. Oyunu okurken kafanızın içinde sahnelemek zorunda kalıyorsunuz.

 Hamlet, dünyada mezhepsel bölünmelerin oluşturduğu çatlağa yerleşmiştir. Tam ara evrede ortaya çıkmış (Protestan ve Katolik). Evrenseldir. 

   Hamlet, Shakespeare’nin en uzun oyunlarından biridir, 5 Perdeden oluşur. Hamlet: Küçük ve kilisesiz köy anlamına gelir. Enteresan bir girişle, 1. Perde başlar.” Kim var orda?” Bu sahnede hayalet ortaya çıkar. "Hayalet” Pagan mitolojisi unsurlarından biridir. Yoksa hayalet olması mümkün değil. Hamlet miti, modern dönemde olabildiğince çok farklı ve çok çeşitli sadece edebiyat eleştirmenlerinin değil psikanalistlerin, tarihçilerin ve sosyologların yorumladığı bir oyundur.

Örnek olarak, Marx, "Komünist Manifestonun" giriş cümlesinde:  "Bugün Avrupa'nın üzerinde bir hayalet var, Komünizm hayaleti..." –siyasi anlamı.

Ayrıca oyunda başka oyunlarda var. Yani herkes birbirine oynuyor. ”oyun içinde oyun” Bizi başka mecraya götürüyor. Dünyanın bir tiyatro olduğunu bizlere gösterir. Global düzeyde varolan her şey bir oyunmuşçasına gösterilir. Hamlet muallak bir mittir.

Ben daha çok sosyolojik bir değerlendirme yapmaya çalıştım. Eser çok zengin, daha pek çok analizi yapılabilir. Kesinlikle okuyun…

“Sevinç çok eğleniyor, keder çok yakınıyorsa, keder sevinecek, sevinç kederlenecektir yakında.” s.128

“Bağışlama denen şeyin anlamı ne,

Günahın karşısında dikilmeyecekse?

Duanın yararı ne, çifte görev yapmıyorsa;

Hem düşmemizi engellemiyor,

Hem de düştüğümüzde kaldırmıyor bizi?” s.140

“Umutsuz hasta, umutsuz çareyle iyileşir.”